Czas na higienę jamy ustnej u dzieci. O tym, czego jeszcze nie wiemy o zębach

Ostatnimi czasy o higienie rąk dowiedzieliśmy się/przypomnieliśmy sobie chyba wszystko. A jak jest z kolejną, ale chyba nie dla wszystkich oczywistą, sprawą higieny jamy ustnej? 

Ile razy na fotelu u dentysty siadają dzieci, które czyściły zęby za mało, które mając kilka lat zmagają się z próchnicą? A może nie do końca wiemy jak powinna wyglądać higiena jamy ustnej u dzieci? Ile je myć, jak nitkować, kiedy iść do dentysty i wiele innych... Żeby się upewnić czy na pewno wszystko o niej wiemy zapytałam jak to jest z tymi zębami i uczeniem dzieci zdrowych nawyków ojca dwójki dzieci i specjalistę chirurgii stomatologicznej w jednym. Dr n. med. Adam Polcyn odpowiedział na kilka moich pytań.

- Kiedy powinniśmy zacząć dziecku myć zęby? Czy powinniśmy myć już pierwszy ząbek czy czekać na więcej? A może powinniśmy zacząć dbać o higienę jamy ustnej jeszcze przed wyjściem zębów?

Higiena jamy ustnej, czyli wszystkie czynności, które mają na celu obniżenie ryzyka wystąpienia próchnicy, a w konsekwencji innych chorób dotyczących jamy ustnej, powinny znaleźć się w kręgu zainteresowania młodej mamy. Powinniśmy o nią zadbać już w życiu płodowym dziecka. Należy zadbać o wyrównany bilans białkowo-węglowodanowo-tłuszczowy matki, ograniczone spożywanie cukrów z uwagi na ich negatywny wpływ na jakość tworzących się tkanek zęba przyszłego dziecka. O higienę jamy ustnej u dziecka powinniśmy zacząć dbać jeszcze przed pojawieniem się pierwszego zęba mlecznego. Stomatolodzy dziecięcy zalecają, aby przemywać bezzębne dziąsła jałowym gazikiem zwilżonym w przegotowanej letniej wodzie. Takie czynności należy wykonać minimum dwa razy dziennie, koniecznie przed snem nocnym. W późniejszych miesiącach życia dziecka, kiedy pojawi się pierwszy ząb mleczny należy użyć specjalnych szczoteczek o odpowiedniej sprężystości i kształcie włókien dostosowanych do wieku. Początkowo dobrze jest używać szczoteczki nasadzanej na palec, którą następnie należy zamienić na typową szczoteczkę. Mycie zębów u młodszych dzieci często wymaga dużo cierpliwości ze strony rodziców. W niczym nie pomoże nasza złość, kiedy dziecko będzie się niecierpliwić i zacznie gryźć szczoteczkę. Należy odczekać ten moment, po czym ponownie zacząć czynność szczotkowania zębów.

W żadnym przypadku niedopuszczalne jest podawanie niemowlętom smoczków z cukrem czy miodem, ponieważ czynnik próchnicotwórczy przez długi okres działa na słabo zmineralizowane tkanki zęba, prowadząc do próchnicy wczesnej o bardzo gwałtownym przebiegu. Nie pozwalajmy dziecku zasypiać z butelką słodkiej herbaty.

- Jak długo powinniśmy dziecku myć zęby?

Zęby powinno się szczotkować, co najmniej 2 razy dziennie. Najważniejsze jest mycie zębów przed snem, po ostatnim posiłku. Szczotkowanie zębów powinno trwać, co najmniej 2 minuty. Istotne jest, aby oczyszczanie zębów nie było chaotyczne, lecz odbywało się według określonego schematu. Zapewni to oczyszczenie każdego zęba i każdej dostępnej powierzchni.

- Czym różnią się pasty dla dzieci 0-2 lat, 3-5 lat 5-9 lat i te dla starszych?

Pastę do zębów należy wprowadzać od pojawienia się pierwszego zęba w jamie ustnej. Na początku eksperci polecają pasty bez fluoru. Na szczoteczkę należy wycisnąć niewielką ilość pasty, wielkości ziarenka ryżu. Po trzecim roku życia ilość tę można zwiększyć do wielkości ziarna grochu. Należy pamiętać o stosowaniu się do tych zaleceń, aby uniknąć podania dziecku zbyt dużej dawki fluoru. Obecnie na rynku jest wiele past do zębów dla dzieci dostosowanych do wieku dziecka. Na pewno nie należy podawać dziecku pasty do zębów dla dorosłych. Nawet w małych ilościach, ze względu na zbyt dużą zawartość fluoru.

- Kiedy po raz pierwsze powinniśmy odwiedzić z dzieckiem dentystę? Czy to powinna być wizyta profilaktyczna czy dopiero jak zacznie się coś dziać?

Do gabinetu stomatologicznego dziecko powinno trafić po wyrznięciu się pierwszego zęba mlecznego. Lekarz dentysta oceni podczas wizyty wzrost kości szczęki i żuchwy, błonę śluzową jamy ustnej, a w sytuacji nieprawidłowości pomoże rodzicom wyeliminować pewne dysfunkcje i prafaunkcje u dziecka m.in. nieprawidłowe ułożenie dziecka do karmienia piersią czy butelką. Podczas takiej wizyty dziecko oswaja się z lekarzem i gabinetem, taką wizytę nazywamy adaptacyjną. Niedopuszczalne jest, aby pierwsza wizyta w gabinecie stomatologicznym spowodowana była bólem zęba, dziecko wystraszy się i zniechęci do lekarza dentysty. Do obowiązków rodzica należy wytłumaczenie potrzeby mycia zębów i regularne wizyty stomatologiczne.

- Czy próchnica w mleczakach może mieć konsekwencje dla stałych zębów?

Oczywiście. Próchnica to choroba zakaźna wywołana przez drobnoustroje.  Bakterie próchnicotwórcze szybko przeniosą się z zęba mlecznego na wyrzynający się ząb stały. Sytuacja, w której nie ma możliwości leczenia zęba mlecznego i konieczne jest jego usunięcie, powinna wzbudzić niepokój rodzica. Zbyt wczesna utrata zęba mlecznego wpływa na opóźnianie wyrzynania się zębów stałych, spowolnienie rozwoju kości żuchwy i szczęki, powstawanie wad zgryzu oraz zaburzenia w pracy stawów skroniowo-żuchwowych. Ponadto utrudnia również naukę prawidłowego jedzenia, zwłaszcza odgryzania i żucia pokarmów, a także sprzyja powstawaniu wad wymowy. Jako chirurg w swojej codziennej praktyce w Klinice Chirurgii Szczękowo-Twarzowej spotykam się z jednym z najgroźniejszych konsekwencji próchnicy zębów mlecznych jak stany zapalne zagrażające bezpośrednio życiu dziecka czy leczenie operacyjne guzów takich jak torbiele zapalne.

- Kiedy dziecko powinno zacząć nitkować zęby?

Lekarze dentyści zalecają stosowanie nici dentystycznej. Używanie jej wymaga umiejętności manualnych rodzica i odpowiedniej współpracy z dzieckiem, najczęściej jest to możliwe około 3 roku życia dziecka. Najważniejsze, aby oczyszczać nicią przestrzenie między czwórką a piątką mleczną, bo tam najczęściej powstaje ognisko próchnicy. Powinniśmy zgłosić się do swojego stomatologa, który z pewności wyjaśni nam potrzebę i technikę używania nici dentystycznej dostosowanej do wieku dziecka. Gdy dziecko osiągnie wiek czterech lat można zacząć używać szczoteczek elektrycznych oraz płynów do płukania jamy ustnej przeznaczonych specjalnie dla dzieci.

Autor: Anna Polcyn